1988 yılında Selanik erken Hristiyanlık ve Bizans anıtları ile UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girerken, aynı yıl Beyaz Kule ile Europa Nostra (Avrupa Kültürel Miras Kuruluşları Federasyonu) koruma ödülünü almıştır.
Bugün Yunanistan Kültür Bakanlığı’na bağlı bir müze olarak kullanılan yapı, Selanik’in en önemli tarihi eseri sayılmakta ve Selanik’in simgesi durumundadır. 2008 yılından itibaren anıt müze olarak kulanılmakta, Selanik tarihine adanmış kalıcı bir sergiye ev sahipliği yapmaktadır. Ama ne yazık yüzbinlerce turistin ziyaret ettiği kulenin giriş kapısı bir utancı sergilemektedir.
Kulenin giriş kapısı üzerinde bulunan kitabenin üzeri harçla gizlenmiş ve Selanik’le özdeşleşmiş bu güzel eserin turistik açıdan eksik olarak yansıtılması hiçte hoi bir manzarayı ortaya koymamaktadır. Beklenen odur ki, Yunanistan Turizm Bakanlığı bu güzel eserin tamamıyla bir bütün olarak sergilenmesi için harçla engellenmiş olan kitabenin bir an önce önünü temizlenmesi, bu eserin orijinal haliyle sergilenmesini sağlamalıdır.
KİTABENİN HARÇLA GİZLENMİŞLİĞİ DEVAM EDİYOR, UNESCO BU DURUMA NE DİYOR?
Halen Selanik’in simgesi olan bu kule Osmanlı Devleti tarafından Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaptırılmıştır. Mimarının Mimar Sinan olduğuna dair bazı iddialar vardır. Kule Osmanlılar tarafından Kale, garnizon ve hapishane olarak kullanılmıştır. 1912’de Balkan Savaşlarının sonucu olarak Selanik Yunanlıların eline geçince kule sembolik bir vaftiz uygulaması olarak beyaza boyanmıştır. İsmi buradan gelmektedir. Ancak zamanla kule eski rengine dönmüştür.
Kule, Osmanlı’ya önce kale, sonra garnizon ve en son da zindan olarak hizmet vermiş. Verdiği hizmete göre de halk arasında ismi değişmiş. 16. yy ”Aslan Kulesi” olarak anılan yapıya daha sonra Yeniçeri Kulesi denir olmuş. Yapı zindan olarak kullanılırken 1826’da Sultan II. Mahmud’un emri üzerine kuledeki tutukluların hepsi kılıçtan geçirilince ise adı, “Kan Kulesi” olarak değiştirilmiş.Osmanlı-Türk döneminde Beyaz Kuleye; ayrıca Kalamarya Kulesi adı da verilmişti.
Evliya Çelebi, deniz kenarındaki Kale-i Esed veya Kalamarya Kulesi’nin Kanuni Sultan Süleyman tarafından inşa edildiğini, içinde 40 ev, 3 sarnıç, buğday ambarları bulunduğunu bildirip, toplarının ancak Çanakkale’de ve Rodos’ta olanlarla mukayese edilebileceğini yazar. Bunlar karşıda 8 mil mesafeyi dövebilirmiş. Kulenin 50 arşın (38 m.) boyunda, 5 adım (3 – 3,5 m.) eninde duvarları varmış. Evliya’nın anlattığı bu kulenin etrafı surları ve teferruatı bugün yoktur. Kale günümüzde tek başına kalmıştır. Zira 1869 yılında sahile rıhtım inşa edilmesi sebebiyle kale duvarları yıktırılmıştı.
Daha sonra 1904 yılında Beyaz Kule’nin çevresi tamamen temizlenmiş ve kule yalnız başına kalmıştır.
Beyaz Kule’nin giriş kapısı üzerindeki kitabesi (bugün için bu kitabe yoktur) üzeri harçla sıvanmıştır.
Türkçe olup şöyledir:
“Şir-i merdan Hazret-i Süleyman zaman Emriy yapılıp burc-ulesed oldu tamam.
Şir-i peyker ejderha toplar ki etrafındadır. Yaraşır bu kuleye Burc-u Esed dense tam.
Oldu tarihi dokuz yüz kırk iki bu kalenin Hicret-i peygamber-i ahır zamandan vesselam.“
Bu kitabe, Evliya’dan nakledilmiştir. Son mısra lafzen tarihtir. 942 (1535-1536) olduğunu ifade eder. Kapısı, tam bir Osmanlı sivri kemeridir. Üstteki kemerciklerdeki süslü silme ise, Topkapı Sarayı Orta Kapısı’nın kulelerine aynen uymaktadır. Hiç farkı yoktur.
Beyaz Kule, Selanik surlarının şehrin doğu tarafında sahil surları ile birleştiği köşede yükselmekte ve etrafındaki duvarlar ortadan kalktığından bugün yalnız başına bir yeşil sahanın ortasında bulunmaktadır.
Selanik, Birinci Balkan Savaşı’nın sonunda 1912 yılında Osmanlı’dan ayrılarak Yunan Devleti’ne katıldığında ise kule, arınmayı temsil eden sembolik bir vaftiz işleminden geçerek beyaza boyanmış ve bundan sonra da “Beyaz Kule” olarak anılmıştır. Fakat zaman içinde beyaz boyalar döküldüğünden, kule gerçek rengine dönmüştür.
Selanik’in önemli turistik merkezlerinden biri olan kule 1985 yılında bir restorasyon daha geçirmiştir.
1988 yılında Selanik erken Hristiyanlık ve Bizans anıtları ile UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girerken, aynı yıl Beyaz Kule ile Europa Nostra (Avrupa Kültürel Miras Kuruluşları Federasyonu) koruma ödülünü almıştır.
Bugün Yunanistan Kültür Bakanlığı’na bağlı bir müze olarak kullanılan yapı, Selanik’in en önemli tarihi eseri sayılmakta ve Selanik’in simgesi durumundadır. 2008 yılından itibaren anıt müze olarak kulanılmakta, Selanik tarihine adanmış kalıcı bir sergiye ev sahipliği yapmaktadır.
