Yanya Valisi Hacı Mehmet (Ahmet) Paşa tarafından 1740 yılında yaptırılmıştır. Günümüzde hem ibadete hem de ziyaretçiye kapalı olduğu gibi aynı zamanda yıkılmaya terk edilmiş.
1913 Yunan işgalinden sonra kuzey ve doğu cephelerinde yer alan son cemaat revakları camekanla kapatılmış ve dükkana dönüştürülmüştür. Ancak bugün dükkanlar da kapatılmıştır.
Yunanistan’ın kuzeybatısında konumlanan Yanya kenti Osmanlı Mimarisi’nin yoğun görüldüğü Balkanlar’da önemli konuma sahip. Kanlıçeşme semti de, Yanya kalesi dışındaki en eski mahallelerden biridir.
Bu bölgenin, 1430 yılında Osmanlılar gelip yerleştiklerinde kurulduğu tahmin ediliyor ve mahalle camiinin o devirde (15. YY.) eski çeşmenin yanında kurulduğu düşünülüyor. Başlangıçta cami bir mescit (minaresiz küçük cami) olarak kullanıldı. Bilahare, 18. YY. ‘da, eski Yanya Valisi Hacı Mehmet (Ahmet) Paşa tarafından yenilendi ve camiye dönüştürüldü. Yapımından birkaç yıl sonra Mehmet Hacı’nın oğlu Muhammed tarafından çeşme de tamir edildi ve “İyi Çeşme” adıyla anıldı.
Kanlı Çeşme Camii
Caminin eski adı, Felsefeci Dionisos hareketi ne atfen bölgede yapılan bu katliam nedeniyle “Kanlıçeşme” idi. 1611 yılında eski Yenişehir (Larissa) Piskoposu Dionisos bir grup çiftçinin başına geçerek Türkler’e saldırdı. Saldırı başlangıçta yerleşik oldukları ve bir bölümü olan Kaluçianis bölgesindeydi ve bir kısmı da Türkler’den oluşuyordu. Osman Paşa Sarayı, mescidin yanındaydı ve saldırıların hedefi oldu. Vali Arslan Paşa ve karısı pencereden atlayarak kaçmayı başardılar. Saray yakılarak harabeye çevrildi. Başlangıçta korkuya kapılan Türkler, Dionisos’a muhalif olan bazı muhafazakâr Hıristiyanların desteğiyle asilere karşı saldırıda bulundular ve ayaklanmayı hızla bastırdılar. O zaman kanlarının çeşmeden akar gibi aktığı söylendi ve hatırlanmaları için bölge ve cami Kanlı Çeşme adıyla anılır oldu.
Yanya’nın kurtarılışından sonra, caminin mülkiyeti başlangıçta Ulusal Banka’ya geçti. Bilâhare, özel şahışların eline geçti ve özel amaçlar için kullanıldı. Yakın zamanda Yunanistan Devleti camiye ve bölgeye el koydu. Bu son yüzyılda cami değişik amaçlar için kullanıldı. 20. YY başında Yanya’nın Müslüman Türk halkının dini merkeziyken, savaş sırasında pastane, İtalyan-Yunan işgali sırasında da giyim mağazası ve çamaşır yıkama merkezi olarak kullanıldı. Daha sonra, ikinci Dünya Savaşı’ndan sonra, altında mağazalar açıldı.
Kanlı Çeşme Camii bugün, minaresinin bir bölümü muhtemelen 1940’daki İtalyan bombardımanıyla yıkılmış da olsa da halen restore edilmeyi bekliyor.
Yanya’da Osmanlı yapıları
Yanya’nın merkezinde bulunan 14. ve 19. yüzyıllar arasındaki yapılardan günümüze ulaşan yaklaşık 25 yapı bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları;
Yanya Kalesi, Arslan Paşa Külliyesi (Cami, Türbe, Medrese, İmaret, hamam), Veli Paşa Külliyesi (Cami, Medrese, İmaret, kütüphane), Fethiye (Ali Paşa) Külliyesi (Cami, Medrese, İmaret), bağımsız inşa edilen Kanlı Çeşme Camisi, Gazi Evrenos Bey Zaviyesi, Ali Paşa Türbesi, Hamidiye İnas Kız Rüştiyesi, Han, Hazine Binası, Saat Kulesi, Ali Paşa Sarayı, Ali Paşa Müzesi, Süvari Kışlası, Baruthane ve Karakol Binası’dır.
Eserler arasından Arslan Paşa İmareti ile hamamının, örtü sisteminin çoğunluğu yıkılmıştır. Gazi Evrenos Bey Zaviyesi, Fethiye (Ali Paşa) Medresesi ve Ali Paşa Sarayı’ndan ise geriye zemin ve duvar kalıntıları gelebilmiştir.
Bugüne ulaşamayan fakat tespit edebildiğimiz 10 yapı belirlenmiştir. Bunlar; Namazgah, Bayraklı Camisi, Osman Çavuş Camisi, Mehmet Ağa Camisi, Hamidiye Gureba Hastanesi, Askeri Hastanesi, Yanya Hastanesi, Mekteb-i İdadi-i Mülkisi, Kışla ve Hükümet Konağı’dır.
