Cumhurbaşkanımız Mehmetoğlu Hafız Salih Efendi’yi 86. ölüm yıldönümünde analım.
Ağustos 1913 tarihinde Batı Trakya’da kurulan ve 56 gün hayatta kalabilen Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Müderris Hafız Salih Efendi’yi vefatının 86. yılında (22 Şubat 1934) rahmetle anıyoruz.
Bugün aslında biz Batı Trakya Türkleri için önmeli bir gün. Batı Trakya’da 31 Ağustos 1913’te kurulan “Türk Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı” nın 81. ölüm yıldönümü 22 Şubat Pazar günü, yani bugün. Bizler de BİRLİK Gazetesi olarak bu muhterem büyüğümüzün 86. ölüm yıldönümü münasebetiyle, hayatını sizlerle paylaşalım dedik.
Hafız Salih Efendi kimdi?
Cumhurbaşkanı Hafız Salih efendi 1869 yılında, şimdi Bulgaristan’da kalan Ahi Çelebi’de doğdu ve 22 Şubat 1934’te Gümülcine’de öldü. Kabri Gümülcine’de Poşpoş mezarlığındadır.
Hafız Salih Efendi, Terzi Ören Medresesi’nden mezun olduktan sonra Kırcaali Müftüsü Hacı Ahmet efendiden de icazet alır ve Gümülcine’ye gelerek yerleştikten sonra da Kayalı Medresesi Müderrisi olur.
Hafız Salih Efendi, Kayalı Medresesi’nde görev yaptığı dönemde 1. Balkan Savaşı cereyan etmiş ve bu savaş sonunda Osmanlı İmparatorluğu Balkanlar’dan çekilmeye başlamıştır.
Ancak, Birinci Balkan Savaşı sonunda Osmanlı devletinden ayrılan küçük Balkan ülkeleri kendi aralarında kavgaya başlamışlar, Osmanlı Türk ordusu da bunu fırsat bilerek, bir askeri manevra ile hem Edirne’yi geri almış, hem de hudut sınırlarını genişletmiştir.
İşte bu karmakarışık Balkan devletleri arası anlaşmazlığını fırsat bilerek o devre Türk Ordusu kurmayları Batı Trakya’yı da içine alan Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’ni kurmaya aracı olmuşlardır.
Türkiye’den gelen subay ve sivil memur kadrosu “Garbi Trakya Hükümet-İ Muvakkatesi”, daha sonra görülen lüzum üzerine “Garbi Trakya Hükümet-İ Müstakilesi” kurulmuştur. Bu hükümetin Cumhurbaşkanlığı’na Gümülcine Kayalı Medresesi Müderrisi “Mehmetoğlu Hafız Salih” efendi getirilmiştir.
Bu devletin parası hariç her şeyi vardı. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’ni Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan da tanımıştır. Bununla ilgili halen günümüzde Türk – Yunan kaynaklarında geniş bir bilgiler mevcuttur.
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı Müderris Mehmetoğlu Hafız Salih Efendi Cumhurbaşkanlığı görevinden başka görevlerde de bulunmuştur:
– 1 Kasım 1920’de Batı Trakya’dan Yunan Parlamentosuna Milletvekili seçilmiştir.
– 21 Nisan 1929’da Yunan Ayan Meclisine Batı Trakya Türkleri’ni temsilen “Senatör” seçilmiştir. Müderris Hafız Salih Efendi, 22 Şubat 1934’te öldüğü zaman Senatör idi.
Müderris Hafız Salih efendi, bazı kısa aralıklar hariç 1922-1929 arası Gümülcine tayinli Cemaat Başkanı olarak da görev yaptı.
1919’da Bulgarlar, Gümülcine’den- Sofya’ya kadar yaya olarak günlerce yürüterek sürgün etmişlerdir.
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Batı-Kuzey ve Doğu Trakya Fransız idaresine verilince ancak Gümülcine’ye dönebilmiştir.
1 Kasım 1920’de yapılan milletvekili seçimlerinde Hafız Salih Efendi Milletvekili seçilmiştir.
Daha evvel Batı Trakya Türk Cumhuriyeti, Osmanlı hükümetini yöneten üç paşadan CEMAL Paşa ve TALAT Paşa ile Cumhurbaşkanı Hafız Salih Efendi arasında İstanbul’da yapılan görüşmelerin sonucunda 31 Ağustos 1913’te kurulan “Garbi Trakya Türk Cumhuriyeti” hükümeti sona ermiştir. Bu Türk Cumhuriyeti, kimilerine göre 56 gün, kimilerine göre ise 58 gün sürmüştür.
Son olarak baktığımızda bugün Gümülcine’de Poş Poş Mezarlığında sıradan bir mezarda yatan Mehmetoğlu Hafız Salih Efendi;
Cumhurbaşkanı, Ayan Üyesi-Senatör, Milletvekili, Cemaat Başkanı Gümülcine Kayalı Medresesi Müderrisi Hafız Salih Efendi, 22 Şubat 1934’te vefat etmiştir.
Gümülcine Poşpoş mezarlığındaki sade mezar taşında yer alan kitabeyi rahmetli İsmail Bıçakçı kayıt altına almıştı.
Cumhurbaşkanı Hafız Salih Efendi’nin mezar taşı kitabesi şöyledir:
Alim, fadıl hem idi Hafız-ı Kur’an Mecaz ile muhayyer olup, eylerdi her ilmi beyan.
Neşr-i ulumdan istifade ederdi nice ehli irfan.
Millete hizmetle ömrünü ifna eyledi heman.
Reis ve mebus oldu, hem idi ayan.
Ne çaredir ki fanidir bu cihan.
Nihayet “İrcii” emri celili oldu zahir-ün nümayan.
Ona nişan tarihi oldu “Gaferehullah”ey ihvan!
Hem rahmetiyle eyleye idhal dar-i cinan.
Gümülcine Kayalı Medresesi Müderrisi ayan Hafız SALİH efendinin ruhuna Fatiha.
