AİHM, YUNANİSTAN’I BİR KEZ DAHA MAHKUM ETTİ

9 Temmuz 2009 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Zeybek v. Yunanistan (Başvuru no. 46368/06 ) davasında Yunanistan’ı mahkûm ederek para cezasına çarptırdı. Daire’nin oy birliği ile aldığı kararda Mahkeme, Sözleşme’nin adil tatmin ile ilgili 41. Maddesi kapsamında maddi olan ve olmayan zararlar için 13.455 Avro ile masraf ve harcamalar için 2.500 Avro tutarında paranın başvuru sahibine ödenmesi kararı aldı. Bedriye Zeybek’in büyük bir ailenin annesi olarak yaşam boyu ödenen para yardımı başvurusunun reddedilmesi nedeni ile yaptığı başvuruda, Yunanistan’ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 1 Numaralı Protokolü mülkiyetin korunmasını konu alan 1. Maddesi ile birlikte ayrımcılığın yasaklanması ile ilgili 14. Madde’sini ihlal ettiği kararına vararak Yunanistan’ı mahkum etti. Mahkeme, Bedriye Zeybek’in herhangi bir „objektif ya da mantıklı gerekçe” olmaksızın muamelede farklılığa tabi tutulduğunu ifade ederek toplumun genel çıkarlarının talepleri ile bireyin temel haklarının korunması koşulları arasındaki adil dengeyi bozan aşırı ve orantısız bir yükü taşımak zorunda bırakıldığını dile getirdi. YUNANİSTAN, MÜLKİYETİN KORUNMASI VE AYRIMCILIK YAPMAMA İLKESİNİ İHLAL ETTİ Başvuru sahibi 1951 doğumlu Bedriye Zeybek, İskeçe’de yaşıyor. 1974 ila 1982 yılları arasında Yunan vatandaşı olan Hüseyin Zeybek’ten dört çocuk sahibi oldu. Dördüncü çocuğun doğumu ile birlikte Yunan yasalarına göre „büyük aile”nin annesi olan Bedriye Zeybek, ailesi ile birlikte Türkiye’de ailesini ziyareti sırasında 22 Kasım 1984 tarihinde İçişleri Bakanlığı’nın kararı ile vatandaşlıktan çıkarıldı. Yunan Vatandaşlık Kanunu’nun 19. Maddesi ile vatandaşlıktan çıkarılan Zeybek ailesinin karar karşı temyiz başvurusu ise reddedildi. 1998 yılında Vatandaşlık Kanunu’nun yürürlükten kaldırılmasının ardından Bedriye Zeybek ve ailesi Kasım 1999’da yeniden vatandaşlık başvurusunda bulundu. İlkay Zeybek’in küçük ve evli olması nedeni ile eşine tabi olduğu gerekçesi ile annesi yolu ile Yunan vatandaşlığı kazanması reddedilirken Bedriye Zeybek ve kızları vatandaşlıklarını kazandılar. Aralık 2001’de Bedriye Zeybek, 1982/1990 sayı ve tarihli yasa gereğince büyük bir ailenin annesi olarak yaşam boyu ödenen para yardımı için başvuruda bulundu. Ancak, Kasım 2002’de Zeybek’in başvurusu dört çocuktan hepsinin Yunan vatandaşı olmaması nedeni ile yasak gerekliliklerin karşılanmadığı gerekçesi ile reddedildi. Temyiz başvurusunun reddedilmesinin ardından Mayıs 1996’da Yüksek İdari Mahkeme, Anayasa’nın aile ve anneliği koruma altına alan 21.Maddesi’nin yalnızca Yunan ulusunun korunması ve teşvik edilmesi ihtiyacı ile ilgili olduğu ve Yunanistan’da yaşayan yabancı aileleri kapsamadığı kararına vardı. İlkay Zeybek’in Yunan vatandaşlıktan çıkarılması kararı Ocak 2007’de geçersiz kılındı. Bedriye Zeybek, İlkay Zeybek’in doğumu ile büyük bir ailenin annesi olma statüsünü kazanmış, Yunan vatandaşı ve uygulamasına göre bu statü prensipte yaşam boyu edinmiştir. Buna göre çocuklardan biri veya birkaçının milliyetlerine bakılmaksızın aile ile ilişiklerinin sona ermesi bu statüyü ortadan kaldırmıyor. Bedriye Zeybek’in başvurusunun 2002 yılında reddedilmesi sırasında bu durum Yunan kanununca garanti altına alınmıştı. Yunan kökenli büyük ailelerin aksine Bedriye Zeybek ve ailenin diğer üyelerinin Yunan vatandaşlığı tüm hakları ile birlikte iade edilmedi. Mahkeme, vatandaşlıktan çıkarılma hiç olmamış gibi iadenin, Bedriye Zeybek’in büyük bir ailenin annesi olma statüsünden kaynaklanan tüm yararlarını kapsaması gerektiğini bildirdi. Bu bağlamda Mahkeme, Yüksek İdari Mahkeme’nin böyle bir korunmanın Yunan milliyeti değil milli köken kriterine dayalı olarak „Yunan ulusunu koruma ve teşvik etme ihtiyacı” hükmünde karar vermesini şaşırtıcı bulduğunu ifade etti. HABİPOĞLU: YUNANİSTAN, 19. MADDE İLE VATANDAŞLIKTAN ÇIKARILAN KİŞİLERE TÜM HAKLARI İLE BİRLİKTE VATANDAŞLIKLARINI İADE ETMELİ Konu ile ilgili olarak Avrupa Batı Trakya Türk Federasyonu (ABTTF) Başkanı Halit Habipoğlu, „Bedriye Zeybek davası ile ilgili olarak Mahkeme, Yunanistan’ı oybirliği ile mahkûm etmiştir. Yunan Vatandaşlık Kanunu’nun 19. Maddesi ile vatandaşlıktan çıkarılması nedeni ile Zeybek’in AİHM’ye yaptığı başvuru Batı Trakya Türk Azınlığı için büyük bir öneme sahiptir. 1955- 1998 yılları arasında büyük bir çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu 60.000 kişi Yunan vatandaşlığından azledilmiştir. Bugün 19. Madde sorunu olarak ifade edilen problem nedeni ile Yunanistan, Almanya, Türkiye ya da başka bir ülkede vatansız statüsünde yaşayan ya da üçüncü bir ülkenin vatandaşlığını almış kişiler Yunan vatandaşlıkları ile birlikte tüm haklarını da yitirmişlerdir. Geriye dönük olarak işlemeyen kanunun ortadan kaldırılması ile eşitsiz durum giderilmemiş, 19. Madde ile Yunan vatandaşlığından çıkarılan kişilere vatandaşlıkları iade edilmemiştir. Yeniden vatandaşlık başvurusunda bulunan kişiler Yunan vatandaşlığına geçmişler, ancak kazanılmış haklarını kaybetmişlerdir. Bugün süreç oldukça yavaş olmakla birlikte oldukça yüksek maliyetlidir. Zeybek ailesi 19. Madde ile vatandaşlıktan çıkarılmışlar, ancak 2000 yılında Yunan vatandaşlıklarını kazanmışlardır. AİHM’in Zeybek davasında Yunanistan’ı mahkum etmesi 19. Madde sorununu yeniden gündeme taşıması dolayısı ile oldukça önemlidir. Yunanistan’a karşı AİHM’e yapılan bireysel başvuruların artması olumlu bir adımdır. Yunanistan’da yaşamaya devam eden vatansız kişiler ya da bir diğer ülkenin vatandaşlığını alan kişiler arasında ayırım yapmaksızın Yunanistan, 19. Madde ile vatandaşlıktan çıkarılan kişilere vatandaşlıklarını geriye dönük tüm hakları ile iade etmelidir” açıklamasında bulundu.