Yunan Kathimerini gazetesi, Türkiye’nin Boğazlarını konu alan ve Amerikalıların Boğazların isimlendirilmesi krizinin aşılmasına yönelik yeni bir planı olduğunu yazdı.
NATO Zirvesi öncesi Brüksel’de düzenlenen AB Liderleri Toplantısı’na ilişkin skandal bir iddia gündeme geldi. Yunan gazetesi Kathimerini, ABD heyetinin İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının isim değişikliği teklifi sunduğunu öne sürdü.
Kathimerini gazetesi, “Boğazlar İçin Çift Adlandırma – ABD’den “boşluklar” içeren bir formül” başlığıyla okuyuculara duyurulan haberin içeriği şu şekilde:
“Halihazırda Kuzey Atlantik Antlaşması’nın bölgesel planları (regional plans) ve özellikle Doğu Akdeniz’de yeni haritaların etkinleştirilmesini engelleyen çıkmazın kırılması için NATO üyesi devletlerin Boğazlara çift isim verme olasılığını içeren bir uzlaşma önerisiyle Amerikan heyeti önceki günlerde Brüksel’e geldi.
Planların tamamlanmasındaki bir “diken” de haritalarda Ankara’nın kabul etmediği Kıbrıs (Güney) Cumhuriyeti’ne yapılan atıftı.
Kathimerini gazetesi kaynaklarına göre, Amerikan önerisi, Boğazlar için çift isim verilmesini ve haritalardaki temel isimlerin kaldırılmasını öngörüyor. Böylece bu şekilde Kıbrıs (Güney) Cumhuriyeti’ne atıfta bulunmaya gerek kalmıyor, koordinatlarla tarif ediliyor.
Montrö Sözleşmesi
Sundukları uzlaşma önerisi, Boğazlar için çift isim ve koordinatlarla Kıbrıs Cumhuriyeti’nin tanımını sağlıyor.
Spesifik olarak, Yunanistan ve Türkiye’nin, Atina’nın Montrö Sözleşmesi’nin (1936) öngördüğü her şeye dayanarak adlandırdığı Boğazları, yani Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’ni tarif etme yolunda anlaşamadıkları hatırlatılıyor.
Türk algısına göre Dardanelia “Çanakkale Boğazı”, Vosporos ise “İstanbul Boğazı” iken, Marmara Denizi adını korumaktadır. Yunan tarafında, çıkmazı ortadan kaldırmak için “dar deniz geçit noktaları” (maritime choke points) ifade eden bir terim önerildi, ancak bu öneri Ankara tarafından reddedildi.
Bu nedenle Amerikalılar, planlarda Türkiye’nin Boğazları (Türk Boğazları) için kendi adlandırmasını kullanırken, diğer herhangi bir üyenin ise Boğazların statüsünü düzenleyen ve uluslararası kabul görmüş Montrö Sözleşmesi’nde var olan terminolojiyi kullanabileceğine dair planlarda açık bir referans olmasını önermişlerdir.
Yunan tarafı, diğer ülke temsilcilerinin esasen geri adım atmasına rağmen öneriyi şimdilik kabul etmedi. “Türk Boğazları” kavramının diğer NATO üye ülkeleri tarafından benimsenmesinin yarattığı riskin yanı sıra, Yunan tarafında bu taktiğin aynı konuyu tanımlayabilecek iki farklı isim kullanma olasılığına dair şüpheleri var ve bunun Ankara tarafından başka konularda da bir argüman olarak kullanılacağı endişesi var. Elbette bu tür tavizlerin NATO düzeyinde yaygın olduğunu ve daha fazla ağırlık verilmemesi gerektiğini savunanlar da var.
Kıbrıs (Güney) Cumhuriyeti’nin adı konusunda Ankara’nın esasen veto ettiği çok daha geniş çapta kabul gören bir uzlaşma önerisi galip geldi. Yeni NATO harekât haritalarında tanımlanan tüm alanlar coğrafi koordinatlarla gösterilecektir. Bu şekilde, Doğu Akdeniz’de sadece Kıbrıs (Güney) Cumhuriyeti’nin hakları ve topraklarının söz konusu olduğu belirli noktalar değil, NATO kuvvetlerinin aktif olacağı (tatbikat veya misyonlar için) tüm alanlar tahsis edilmiş olacaktır.
Rus Donanmasının demirlediği Kithira (ada) kıyılarından Tartus deniz üssünün bulunduğu Suriye’ye kadar olan deniz sahasında ABD’nin, NATO ve Rus savaş gemilerinin yoğun bir şekilde bulunduğu yoğun bir harekât alanı olduğunu belirtmekte fayda var.”
