Yunanistan Milli Eğitim Bakan Yardımcısı, Yeni Demokrasi Partisi Atina Milletvekili, Pantion Üniversitesi Dış Politika ve Uluslararası Hukuk Yardımcı Doçenti Angelos Sirigos, Adaların silahsızlandırılması konusunda çok önemli açıklamalarda bulundu.
Kathimerini gazetesinde oniki soru ve cevaptan oluşan bir analizde, Bakan Yardımcısı Profesör Angelos Sirigos, Doğu Ege adalarının statüsünü düzenleyen uluslararası anlaşmaların metinlerini ve Yunan pozisyonlarının meşru savunma hakkı konusundaki temellerini açıklıyor.
“Adaların silahsızlandırılmasını öngören Anlaşmalar vardır”
Soru 1: Geçmişte Yunanistan’ın adalarını özgürce donatma hakkını sınırlayan uluslararası anlaşmalar var mıydı?
Cevap: “Evet. Bunlar Lozan Barış Antlaşması (1923) ve Paris Barış Antlaşması’dır (1947). Tahmin koşullarına göre adalar üç farklı gruba ayrılabilir: Anlaşmaların öngördüğü gibi, adalar üç farklı gruba ayrılabilir:
- grup (1923): Limnos (Limni), Samothraki (Semadirek), İmvroz (Gökçeada), Tenedos (Bozcaada) ve Lagos (Tavşan) Adaları.
- grup (1923): Lesvos (Midilli), Hios (Sakız), Samos (Sisam) ve İkaria (Ahikerya).
- grup (1947): Oniki Adalar.”
Soru 2: Limnos (Limni), Samothraki (Semadirek), İmvroz (Gökçeada), Tenedos (Bozcaada) ve Lagos (Tavşan) Adaları için ne öngörülmektedir?
Cevap: “Tamamının askersizleştirilmesi öngörülmektedir. Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin (1923) 4, 6 ve 7’nci maddeleri şöyledir:
“[…] hiçbir tahkimat, hiçbir kalıcı topçu teçhizatı […] ve askeri havacılık teçhizatı veya deniz üsleri […] adalarda bulunamaz.
İçlerinde düzeni sağlamak için gerekli polis ve jandarma kuvvetleri dışında hiçbir silahlı kuvvet konuşlandırılamaz. […]
Yunanistan, tarafsızlaştırılmış Yunan adalarının karasuları içinde donanmasını hareket ettirebilir, ancak bu suları Türkiye’ye karşı harekat üssü olarak veya bu amaçla deniz veya askeri yoğunlaşma için kullanamaz.”
Soru 3: Lesvos (Midilli), Hios (Sakız), Samos (Sisam) ve İkaria (Ahikerya) için ne öngörülmektedir?
Cevap: “Bu belirli adalarda, asker sayısına ve deniz üsleri ve tahkimatlarının oluşturulmasına kısıtlamalar getirildi. (hava üsleri veya radarlar gibi diğer askeri tesisler dahil değildir.) Lozan Barış Antlaşması’nın 13. maddesi şöyle diyor:
“1. Söz konusu adalar deniz üssü kurulmasında veya tahkimat yapımında kullanılmayacaktır […].
3. Söz konusu adalarda bulunan Yunan askeri kuvvetleri, askerlik için çağrılanların olağan sayısı ile sınırlı olacaktır. Yerinde eğitilebilecek ve ayrıca tüm Yunan toprakları ile orantılı bir jandarma ve polis kuvvetinin tüm adaların gücüne orantılı ile sınırlı olacaktır.”
Soru 4: Oniki Adalar için ne öngörülmektedir?
Cevap: “Paris Barış Antlaşması’nın (1947) 14. Maddesi şunları öngörmektedir:
“Yukarıdaki adalar askerden arındırılacak ve askerden arındırılmış olarak kalacak.”
Soru 5: Türkiye ne zamandan beri adaların silahsızlandırılması konusunu gündeme getirdi?
Cevap: “Türkiye ilk olarak 1964’te Yunanistan’ın silahsızlandırma rejimini ihlal etmeye başladığını iddia etti. 1974’ten sonra sistematik olarak konuya tekrar döndü. 1990 ve 1997’de Ege’nin doğu adaları üzerindeki Yunan egemenliğini askerden arındırma sorunuyla ilişkilendirdi. Adaların silahsızlanma şartıyla Yunanistan’a devredildiğini belirtti. Askerileştirilmeleri Lozan ve Paris Antlaşmalarını ihlal ediyor ve bu nedenle Yunan egemenliğini sorguluyor. Son birkaç aydır bu bakış açısına geri dönüyor.
1974’ten sonra Yunanistan, BM Şartı’nın 51. maddesinde öngörülen meşru savunma hakkını kullanabilmesini sağlayacak gerekli savunma hazırlıklarını yaptı.”
Soru 6: Egemenlik hakimiyetinin cevabı nedir?
Cevap: “Bu gülünç bir argüman. Antlaşmaların metninde hiçbir yerde Yunan egemenliği askerden arındırma ile bağlantılı değildir. Adalar 1912-13’te Yunanistan’ın kontrolüne girdi, bu Büyük Güçler tarafından kabul edilen ve Lozan Antlaşması ile nesnel bir statü yaratarak basitçe teyit edilen bir gerçek. Toprak egemenliğine şart ve koşulların dayatılması, yorumlanmasıyla ortaya çıkan son derece önemli bir gerçektir…”
Soru 7: Yunanistan adaları yeniden silahlandırdığını kabul ediyor mu?
Cevap 7: “Yunanistan, 1974’ten sonra adaları askerileştirmeye başladığını kabul ediyor. Ancak, Lozan ve Paris Antlaşmalarının ihlalinin uluslararası hukuka uygun olduğunu ve fiili koşullar tarafından dayatıldığını düşünmektedir. Yunanistan’ın pozisyonu, Limnos (Limni) ve Samothraki’yi (Semadirek) Ege’nin doğu adalarının geri kalanından ayırmaktadır.”
Soru 8: Yunanistan, Limnos (Limni) ve Samothraki (Semadirek) için neyi savunuyor?
Cevap 8: “Yunanistan, Limnos (Limni) ve Samothraki’deki (Semadirek) askersizleştirme rejiminin, bu adaların da ait olduğu Boğazlar bölgesinin yeniden silahlanmasına izin veren Montrö Sözleşmesi (1936) ile sona erdiğini savunmaktadır. Montrö Sözleşmesi’nde adalara açık bir atıfta bulunulmaması Yunanistan tarafından önemsiz olarak değerlendirilmektedir, çünkü sözleşmenin önsözünde ilgili Boğazlar Hakkında Lozan Sözleşmesi’nin yerini aldığı açıkça belirtilmektedir. Aynı durum Türkiye Dışişleri Bakanı Rüştü Aras tarafından TBMM’de kabul edilmiş ve 1936’da Türkiye’nin Atina Büyükelçisi tarafından Metaksas’a hitaben gönderilen bir mektupta bahsedilmiştir.
Soru 9: Antlaşmalar adaların savunması için neleri öngörüyor? Yunanistan, Limnos (Limni) ve Samothraki (Semadirek) için neyi iddia ediyor?
Cevap 9: “Yunanistan, 1974 yılında Doğu Ege adalarını hızla silahlandırmaya başladı. (a) Türkiye’nin Kıbrıs’ı işgali, (b) İzmir’de Ege Ordusu’nun çok sayıda çıkarma gemisine sahip olan ve NATO tasarımlarının dışında olan 4. Ordusu’nun kurulması, (c) Yunan karasularında bir artış olması durumunda casus belli tehdidi. Yunanistan, BM Şartı’nın 51. maddesinde öngörülen meşru savunma hakkını kullanmasını sağlayacak gerekli savunma hazırlıklarını yapmıştır: “Bu Şarttaki hiçbir şey, Birleşmiş Milletler Üyesinin silahlı saldırıya maruz kalması durumunda, Güvenlik Konseyi’nin uluslararası barış ve güvenliği korumak için gerekli olabilecek önlemleri alacağı zamana kadar, bireysel veya toplu yasal savunmanın doğal hakkını engellemez. […]”.
Ayrıca Yunanistan, Lozan ve Paris Antlaşmalarının imzalanmasından bu yana koşullarda temel bir değişiklik (rebus sic stantibus maddesi) olduğunu düşünmektedir. Silahsızlandırma rejiminin devamı, adalar aleyhine Türk yayılmacılığının tezahürünü kolaylaştıracağından, uluslararası barışın bozulmasına neden olacaktır. Son olarak Türkiye, taraf olmadığı için Paris Barış Antlaşması’na başvuramaz. Askerden arındırma hükümleri, Türkiye için inter alios acta teşkil etmektedir. (Üçüncü şahıslarla ilgili mesele).
Türkiye, meşru müdafaa hakkının kullanılması için öncelikle devletin silahlı saldırıya uğraması gerektiğini düşünmektedir. Yunanistan, bölgenin coğrafi koşullarının (Yunanistan anakarasından uzun mesafe, Türkiye kıyılarına doğrudan yakınlık) bir Türk saldırısı gerçekleştiği için önlemlerin alınmasını anlamsız hale getireceğini söylüyor.”
Soru 10: Uluslararası hukuk Yunan argümanları hakkında ne diyor?
Cevap 10: “Bir tehdidin varlığı, ileriye dönük meşru müdafaa hakkı veriyor. (anticipatory self-defence). Devletler, henüz gerçekleşmemiş olsa bile, yakın bir silahlı saldırıya karşı savunmaya hazırlanabilirler. Bu görüş, 11 Eylül 2001 terör saldırılarından sonra güçlendi. ABD, bir saldırının gerçekten yakın olması koşuluyla, bir saldırıyı beklemeden, güvenliğini savunmak için (pre-emptive self-defence) ilk önce harekete geçme hakkını veren önleyici meşru müdafaa doktrinini formüle etti.
Soru 11: Konuyu Uluslararası Adalet Divanı’na götürebilir miyiz?
Cevap 11: “Konunun ciddiyeti, Yunanistan’ı adaların askerileştirilmesi konusundaki tutumlarının doğruluğunu uluslararası bir yargı organının kararına teslim etmemeye zorluyor. Tehlikeye atma riski çok yüksek ve Yunan tarafı, görüşünün kabul edilmeyeceğine dair küçük bir ihtimali bile göze alamaz. İlk olarak 1994’te ve daha sonra 2015’te Yunanistan, ulusal savunma amacıyla egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumaya yönelik hem de ulusal güvenliğinin korunması için, “askeri faaliyetler ve tedbirlerle […] bağlantılı herhangi bir anlaşmazlığı Uluslararası Adalet Divanı’nın yetkisinden çıkardı.”
Soru 12: Uluslararası anlaşmalarda verilmiş hükümler var mı?
Cevap 12: “Bunlar 100 yıl önce imzalanmış uluslararası metinlerdir ve başka zamanların verilerine karşılık gelen hükümler içermektedir. Örneğin, Boğazların Statüsüne İlişkin Lozan Sözleşmesi’nin 6. maddesinde, polis kuvvetlerinin silahlandırılmasının “yüz adama yalnızca tabanca, kılıç, silah ve dört makineli tüfekten oluşması gerektiği belirtilmektedir [.. .]”.
Kılıcın grafik referansı, 1923 verilerine karşılık gelir. Ayrıca, Yunanca metin dört “makineli tüfek” dese de, orijinal İngilizce metin «four Lewis guns» diyor. Yunan Ordusunun I. Dünya Savaşı sırasında adalarda yaygın olarak kullanılan Lewis makineli tüfeklerini kullandığını görmek dünya çapındaki silah koleksiyoncuları için büyük bir heyecan olurdu…”
