Libya’nın BM’ye gönderdiği mektupta karasularını kuzeye doğru 24 deniz miline çıkardığını duyurması Doğu Akdeniz’in sularını yeniden karıştırıyor.
Libya’nın geçici hükümeti tarafından gönderilen belgede, 1982’den beri bilinen, 12 deniz mili karasularının menzilini açıklayan bir harita eşlik ediyor.
Analistlere göre Yunanistan, ağırlıklı olarak Mısır’a yönelik olduğu tahmin edilen bu hamleden doğrudan etkilenmiyor. Çünkü bu, Abdülfettah El Sisi’nin Mısır’ın MEB’ini batıya doğru sınırlayan başkanlık kararnamesinden neredeyse bir yıl sonra geliyor.
Ancak önümüzdeki dönemde Kahire’nin, muhtemelen Trablus hükümeti kabinesinin kararının yayınlandığı Birleşmiş Milletler ve Okyanuslar ve Deniz Hukuku Müdürlüğü’ne bir mektup yoluyla Libya’ya yanıt vermesi bekleniyor.
Edinilen bilgiye göre, Libya’nın niyetinin açıklanmasının ardından Yunan ve Mısırlı yetkililer, diplomatik danışmanlar düzeyinde açık hatta, olası bir sonraki hamleyi tartışıyor.
Girit’in güneyindeki Yunan egemenlik hakları açısından Libya’nın bu hamlesi ne anlama geliyor?
Yunanistan, Libya ile MEB ilan etmedi ve soru şu; Libya’nın bu şekilde Yunanistan ile MEB’in sınırlandırılmasına ilişkin gelecekte yapılacak bir düzenlemeyi baltalayıp baltalayamayacağıdır.
Yunanistan’ın bir şekilde kaygısını beyan etmesi gerektiğine inanan çok sayıda uzman sesler var, çünkü bu şekilde Yunanistan’ın Girit’in güneyinde gelecekteki potansiyel egemenlik hakları etkileniyor.
Yunanistan’daki ve Uluslararası uzmanlar, sınır bölgesini kendisi ilan eden devlete egemenlik hakkı vermediği, ancak ticaret, gümrük, güvenlik veya göç konularında kontrol hakkı verdiği için konunun dikkat ve sürekli takip edilmesi gerektiğini vurguluyor. Dolayısıyla Yunanistan’daki uzmanlar, Libya’nın ve aynı zamanda Türkiye’nin menfaati için oldubitti yaratılmasına izin verilmemesi gerektiğinin altını çiziyor.
Ancak Yunanistan Dışişleri Bakanlığı’nın harita ve hukuki hizmetler dairesi, halihazırda Libya hareketini inceliyor ve bu hareketin Yunanistan’ı etkileyip etkilemediğini ve ne ölçüde etkileyeceğini değerlendiren çalışmalara devam ediyor.
Kostas İfantis: “Mısır’ın yanı sıra Yunanistan ve İtalya da etkileniyor”
Atina Pantion Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Profesörü Kostas İfantis, CNN Yunanistan’a şunları söylüyor:
“Bunun asıl amacı tepki vermek, belki etkisiz hale getirmek veya Mısır’ı doğu sınırının, yani Libya ve Mısır’ın sınırlarının çizilmesi konusunda müzakereye zorlamak olan bir hamle olduğunu rahatlıkla varsayabiliriz.
Çünkü bu, Mısır’ın hamlesiydi, tek taraflı sınır çizme, esasen Türkiye-Libya mutabakatında ifade edilen Libya iddiasının bir kısmıyla örtüşüyordu. Yani asıl hedefin Mısır olduğunu söyleyebiliriz. Ancak az ya da çok diğer ülkeleri, yani Yunanistan ve İtalya’yı da etkiliyor. Daha çok İtalya çünkü Sirte Körfezi’nin karşısında Sicilya ve İtalya var. Bizi marjinal olarak etkiliyor. Denebilir ki, her şey böyle kalırsa, yani Mısır karasuları ve mücavir bölge ilanında kalırsa bu ne bizim için ne de İtalya için sorun yaratmaz. Ancak önümüzdeki dönemde tek taraflı olarak Münhasır Ekonomik Bölge ilan etmeye kalkışırsa bunun İtalya’da da, sınırlı ölçüde de bizim için sorun yaratacağı açıktır.
“Libya’ya normal bir devletmiş gibi davranmamız hatalı”
Bu pek de ihtimal dışı olmayan bir senaryo. Öte yandan kolay olmasa da, hiç de kolay olmasa da önlenebilir. Dibeybe rejiminin Trablus’taki olaylara nasıl baktığına dair bir imajımız var, çünkü çoğu zaman Libya’ya hatalı bir şekilde normal bir devletmiş gibi davranıyoruz, o normal bir devlet değil. Elbette tanınan bir hükümet var ama özerkliğinin oldukça sınırlı olduğunu ve birçok durumda, özellikle de deniz alanları konusunda büyük ölçüde bağımlı olduğunu ve belki de Türkiye’nin istek ve tercihlerine uyduğunu biliyoruz.
Yani elimizde bir imaj var ve bu da Türkiye-Libya mutabakatı. Dolayısıyla gelecekte bir ay, iki ay veya bir yıl içinde tıpkı Sirte Körfezi’nin kapatılmasının uluslararası hukuka yalnızca kısmen aykırı olması gibi, elbette tek taraflı olarak uluslararası hukuka aykırı olan bir MEB ilanının olduğunu varsayarsak, İtalya ve Yunanistan ile daha önce bir müzakere vardı, Trablus’un Türkiye-Libya mutabakatına dayanarak Türkiye’nin önerileriyle algıladığı üzere, Libya Münhasır Ekonomik Bölgesi’nin nereye taşınacağını yaklaşık olarak biliyoruz.
Bu durumda sorun ortaya çıkacak çünkü bizi de tepki vermeye zorlayacak. Bu hukuki bir anlaşmazlık yaratacaktır. Bu belki ve belki diye altını çiziyorum, örtüşen iddialara sahip olacağımız ve belki de Libya’nın uluslararası adalete başvurmayı kabul etmek zorunda kalacağı anlamında iyi bir senaryo, bu da Türkiye ile anlaşmazlığımız için mükemmel bir emsal olacak. Ancak bu senaryonun çok uzağındayız. Bu durumun önümüzdeki dönemde nasıl sonuçlanacağını düşünmeye çalışıyorum ki bu oldukça uzun bir zaman olabilir.”
-Libya’nın hamlesinden sonra Türkiye ile yakınlaşmanın olduğu bir dönemde Yunanistan karasularını Girit’in güneyinde 12 deniz miline genişletmeye devam ederse Türkiye tepki verir mi?
“Yunan karasularının 12 deniz miline çıkarılması perspektifinde, “casus belly” olarak ifade edilen Türk pozisyonlarının ne olduğunu biliyoruz. Ancak önümüzdeki dönemde Libya ağırlıklı olarak Münhasır Ekonomik Bölge ile ilgili tek taraflı eylemlere yönelirse Yunanistan’ın seçenekleri çok kısıtlı olacaktır.
Yunanistan’ın bir seçeneği de aynı şekilde tepki vermek olacaktır. O yüzden Libya hareketine tepki olarak karasularımızın kısmi genişletilmesine geçelim ve Türkiye’nin bunu nasıl karşılayacağını göreceğiz. Ancak Libya bizi mecbur ederse bunun temel bir seçenek olduğunu düşünüyorum.
İkinci seçenek, diğer ülkeleri, örneğin İtalya’yı, Mısır ve Libya’yı, sınırlamalar konusunda çok taraflı bir konferansa davet etmektir. Bu durumda Türkiye elbette katılmak isteyecek ama diğer ülkeler bunu nasıl halledecek, göreceğiz. Mısır gibi diğer ülkeler de Türkiye’nin katılımına ilişkin çekincelerini dile getirecekler. Ancak bu bir senaryo, kötü bir senaryo değil. Yani Libya, Yunanistan, İtalya arasındaki sınırın belirlenmesi için Mısır’ın da katılımıyla bir müzakereye geçelim. Üç ülkenin de böyle bir süreçte kalması bizim için yararlı olacaktır, eğer Libya bunu kabul ederse ve Mısır ile farklılıkları ikili düzeyde kalırsa, muhtemelen ikilinin uluslararası mahkemeye başvurması söz konusu olacaktır. Yine senaryolarla oynuyoruz. Son yorumum şu anda ülkemizin etkilenmediği ve aceleci, dürtüsel hamleler yapmasına gerek olmadığıdır. Çeşitli senaryolara göre kapsamlı planlama yapılması gerekiyor.”
Yunanistan, 2021 yılında İyon denizi bölgesinde karasularını 12 deniz mili’ne çıkarmış ancak Türkiye’nin TBMM’den geçtiği 1995 yılından bu yana Yunanistan’ı tehdit ettiği savaş sebebini (casus belly) tetikleyebilecek Girit’i buna dahil etmemişti.
O dönemde Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan’ı Ege’de karasularını genişletme düşüncesine karşı esasen uyaran aşağıdaki duyuruyu yayınlamıştı:
“Yunanistan’ın güneyde Mora Yarımadası’na kadar uzanan İyon Denizi’nde karasularını 12 deniz miline çıkarma isteği Ege’yi hiç etkilemiyor. Ülkemizin, özel coğrafi koşulların hüküm sürdüğü Ege Denizi’nin yarı kapalı denizinde hayati hak ve çıkarları bulunmaktadır. Bu denizin karasularının serbest seyrüseferi ve hem ülkemizin hem de üçüncü ülkelerin açık denizlerine erişimini sınırlayacak şekilde tek taraflı olarak genişletilmemesi gerektiği bilinen bir gerçektir.”
