“Ό,τι και να γίνει, στο τέλος της ημέρας θα συνεχίσουμε να είμαστε οι άνθρωποι της γειτονιάς. Ας αρχίσουμε λοιπόν να συμπεριφερόμαστε σαν γείτονες”.
Ο απερχόμενος πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα μιλάει στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» για το παρόν και το μέλλον των ελληνοτουρκικών και διαμηνύει: «Περισσότερη συνεργασία και λιγότερη αντιπαράθεση, παρακαλώ! Ό,τι και να γίνει, στο τέλος της ημέρας θα συνεχίσουμε να είμαστε οι άνθρωποι της γειτονιάς. Ας αρχίσουμε λοιπόν να συμπεριφερόμαστε σαν γείτονες».
Την εκτίμηση ότι οι σχέσεις Αθήνας – Αγκυρας θα ανακάμψουν μετά τις εκλογές στις δύο χώρες εκφράζει ο απερχόμενος πρεσβευτής της Τουρκίας Burak Özügergin. Ο τούρκος διπλωμάτης, μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» μία μέρα πριν από την αναχώρησή του από την Αθήνα στις 18 Ιανουαρίου, περιγράφει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ως «δυναμικές» καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους, σημειώνοντας ωστόσο ότι η επιστροφή στο τραπέζι του διαλόγου είναι «αναγκαία» έως και «αναπόφευκτη». Όσον αφορά ενδεχόμενη απόφαση της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, ο Οzügergin επιλέγει διπλωματικά να περιοριστεί στο Αιγαίο σημειώνοντας ότι «η επέκταση των ορίων των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. θα εμποδίσει σαφώς τα ζωτικά δικαιώματα και συμφέροντα της Τουρκίας». Και μένει εκεί. Όσον αφορά ενδεχόμενες λύσεις στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, με καταλύτη την ενεργειακή κρίση, ο τούρκος διπλωμάτης υποστηρίζει ότι «η Τουρκική Δημοκρατία είναι ανοικτή σε συνεργασία στον τομέα της ενέργειας, τόσο σε διμερές επίπεδο με την Ελλάδα όσο και για περιφερειακά έργα. Αυτό συνέβαινε και πριν από τον πόλεμο». Για να προσθέσει ότι «η «συνεργασία» δεν είναι μια τρομακτική λέξη, παρά τα όσα ισχυρίζονται κάποιοι στην Ελλάδα».
Ο Μπουράκ Οzügergin, ο διπλωμάτης που διαχειρίστηκε μία από τις πλέον δύσκολες περιόδους όσον αφορά τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, αναχώρησε για την Αγκυρα την Τετάρτη το πρωί. Επειτα από τέσσερα χρόνια υπηρεσίας. Στη θέση του αναμένεται να έρθει στο τέλος Ιανουαρίου προκειμένου να αναλάβει καθήκοντα ο διπλωμάτης Çağatay Erciyes. Ο Οzügergin, σύμφωνα με πληροφορίες, αναβαθμίζεται και αναλαμβάνει θέση στο τουρκικό ΥΠΕΞ, που θα έχει άμεση σύνδεση με τα μέχρι σήμερα καθήκοντά του.
Φεύγετε από την Αθήνα ύστερα από τέσσερα χρόνια και έναν μήνα. Κοιτάζοντας πίσω, πετύχατε τους στόχους που είχατε θέσει όταν φτάσατε;
Ηταν μια διαδρομή με αρκετά εμπόδια – όχι ακριβώς αυτό που είχα στο μυαλό μου όταν προσγειώθηκα για πρώτη φορά στο αεροδρόμιο της Αθήνας. Αλλά έχουμε ένα ρητό στα τουρκικά, ο επισκέπτης θα απολαύσει αυτό που του σερβίρει ο οικοδεσπότης, όχι αυτό που ο ίδιος ονειρευόταν.
Κατά τη διάρκεια της θητείας σας ως πρεσβευτής στην Αθήνα βιώσατε όλη την πορεία της επιδείνωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και τις προσπάθειες για αποκλιμάκωση. Είναι η Ελλάδα και η Τουρκία έτοιμες να προχωρήσουν σε λύσεις και συμβιβασμούς;
Οι διμερείς μας σχέσεις είναι πάντα… δυναμικές, ας πούμε. Αλλά η θετική πλευρά είναι ότι τα πάνω συνήθως ακολουθούν τα κάτω. Δεδομένου ότι ήμασταν λίγο στα κάτω τον τελευταίο καιρό, θα περίμενα ότι τα πράγματα θα ανακάμψουν μετά τις εκλογές.
Πιστεύετε ότι είναι δυνατόν η Ελλάδα και η Τουρκία να επιστρέψουν στο τραπέζι του διαλόγου και σε ποια βάση;
“Φυσικά. Όχι μόνο είναι εφικτό, αλλά είναι αναγκαίο και τολμώ να πω ακόμη και αναπόφευκτο. Πώς αλλιώς θα λύσουμε τα προβλήματά μας; Πιστεύετε πραγματικά ότι κάποιος άλλος θα το κάνει αυτό για εμάς; Με ακούσατε να το λέω αυτό ένα εκατομμύριο φορές – καθόμαστε και λύνουμε ό,τι μπορούμε και στη συνέχεια απευθυνόμαστε σε κάποιου είδους μηχανισμό ή Αρχή επίλυσης διαφορών, όπως ένα διεθνές δικαστήριο. Μια τέτοια λύση θα περιλαμβάνει το δίκαιο, την καλή γειτονία και την κοινή λογική.”
Βλέπουμε την πολιτική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα να σκληραίνει και να διατηρείται μια ρητορική απειλών. Είναι ρεαλιστικός ο φόβος ενός θερμού επεισοδίου ή ενός ατυχήματος; Η ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών συνδέεται με τις εκλογές ή είναι πολιτική επιλογή;
“Δεν θα έλεγα ότι η πολιτική μας έναντι της Ελλάδας σκληραίνει. Απλώς έχουμε κουραστεί να μη μας ακούνε. Αν μη τι άλλο, θα έλεγα ότι οι θέσεις μας σχετικά με το δίκαιο του θαλάσσιου και εναέριου χώρου, την αποστρατιωτικοποίηση κ.λπ. είναι αρκετά συνεπείς. Θα είμαστε όσο ηχηροί χρειάζεται για να μεταφέρουμε την άποψή μας.”
Η Τουρκική Δημοκρατία αντιτίθεται στην επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο και ανατολικά της Κρήτης. Θα υπάρξει αντίδραση και σε μια πιθανή επέκταση νότια της Κρήτης;
“Η θέση της Τουρκίας είναι πολύ σαφής σχετικά με την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο Πέλαγος. Σε ημίκλειστες θάλασσες, το πλάτος των χωρικών υδάτων δεν μπορεί να καθοριστεί μονομερώς. Αυτό είναι απολύτως λογικό, αφού η άσκηση ενός δικαιώματος δεν μπορεί να παραβιάζει τα δικαιώματα άλλων. Αυτό λέει και ο νόμος. Η Τουρκική Δημοκρατία και η Ελλάδα, ως τα δύο παράκτια κράτη, έχουν νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα στο Αιγαίο Πέλαγος. Έτσι, οποιαδήποτε απόκτηση νέων θαλάσσιων περιοχών θα πρέπει να βασίζεται σε αμοιβαία συναίνεση και να είναι δίκαιη και ισότιμη. Η επέκταση των ορίων των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. θα εμποδίσει σαφώς τα ζωτικά δικαιώματα και συμφέροντα της Τουρκίας.”
Αποτελεί «απειλή» για την Τουρκική Δημοκρατία η ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ;
“Γιατί θα έπρεπε να είναι; Θα μπορούσα να σας κάνω την ίδια ερώτηση αντίστροφα.”
Μπορεί η συμφωνία Λιβάνου – Ισραήλ να γίνει μοντέλο για λύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, Κύπρου και Τουρκίας; Υπό ποιες προϋποθέσεις;
“Φυσικά, κάθε διαφορά είναι διαφορετική. Αλλά και πάλι, η συμφωνία αυτή αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για την περιοχή και ειδικότερα για τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους. Αν αυτές οι χώρες μπόρεσαν να καταλήξουν σε λύση, γιατί να μην μπορεί να αντιγραφεί το πνεύμα αυτό; Στην πραγματικότητα, η ΤΔΒΚ (σ.σ.: όπως η Τουρκία αποκαλεί το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου) υπέβαλε πρόταση συνεργασίας στους Ελληνοκύπριους με βάση μια κοινή αναπτυξιακή προσέγγιση, παρόμοια με αυτή που προβλεπόταν στη συμφωνία Λιβάνου – Ισραήλ.”
Μπορεί η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία να επιβάλει λύσεις;
“Οι διπλωματικές λύσεις μπορούν να επιτευχθούν όχι με επιβολή αλλά με αμοιβαίο σεβασμό. Η ενεργειακή κρίση μπορεί οπωσδήποτε να ενθαρρύνει πρακτικές λύσεις σε προβλήματα που προηγουμένως φαίνονταν αδύνατο να λυθούν. Ωστόσο, τα προβλήματα αυτά δείχνουν περίπλοκα όχι λόγω της φύσης τους αλλά λόγω της ερμηνείας τους από ορισμένα μέρη. Η Τουρκική Δημοκρατία είναι ανοικτή σε συνεργασία στον τομέα της ενέργειας, τόσο σε διμερές επίπεδο με την Ελλάδα όσο και για περιφερειακά έργα. Αυτό συνέβαινε και πριν από τον πόλεμο. Οπως προανέφερα, η «συνεργασία» δεν είναι μια τρομακτική λέξη, παρά τα όσα ισχυρίζονται κάποιοι στην Ελλάδα.”
Ο διάδοχός σας φτάνει στην Αθήνα σε μια δύσκολη στιγμή για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τι συμβουλές θα του δίνατε; Τι θα πρέπει να περιμένει η Αθήνα από αυτόν;
“Ο διάδοχός μου πρεσβευτής Erciyes είναι ένας από τους πιο έμπειρους τούρκους διπλωμάτες όσον αφορά το Δίκαιο της Θάλασσας και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Υπήρξε γενικός διευθυντής αρμόδιος για τις διμερείς σχέσεις καθώς και για θέματα ναυτιλίας και αεροπλοΐας στην Αγκυρα. Έτσι, γνωρίζει πολύ καλά το σημερινό κλίμα και τι να περιμένει στην Αθήνα. Ως εκ τούτου, δεν χρειάζεται πολλές συμβουλές από εμένα!”
Τι εύχεστε καθώς φεύγετε από την Αθήνα;
“Είμαι αρκετά σίγουρος ότι δεν υπάρχει τίποτα που να μην έχει ειπωθεί υπό το φως του ήλιου για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλά αν έπρεπε να κάνω έναν αποχαιρετισμό, θα έλεγα περισσότερη συνεργασία και λιγότερη αντιπαράθεση, παρακαλώ! Ό,τι και να γίνει, στο τέλος της ημέρας θα συνεχίσουμε να είμαστε οι άνθρωποι της γειτονιάς. Ας αρχίσουμε λοιπόν να συμπεριφερόμαστε σαν γείτονες.”
