Trakya Dimokritos Üniversitesi’nde Hukuk Fakültesi’nde Yardımcı Doçent olarak görev yapan Yunan Hukukçu Yannis Ktistakis “Yunanistan’da Batı Trakya Müslüman Azınlığı dışında Eğitim Bakanı’nın dolaylı veya direkt olarak yönetimini seçerek karıştığı başka bir dini cemaat bulunuyor mu?” diyerek yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Ktistakis bu sorunun cevabını kendisi “Cevap yine hayır” olarak veriyor.
Ktistakis’in Kathimerini gazetesinde çıkan makalesinin BİRLİK Gazetesi tarafından Türkçe çevirisi şu şekildedir:
“Ağustos başlarında Müftüleri 67 yaşında zorunlu emekliye ayıran yasal düzenleme oylandı. Bunun üzerine Ksanthi (İskeçe) ve Komotini’deki (Gümülcine) Müftülerin yerleri boşaldı, Müftü Naipleri atandı ve hükümetin çevresinde olan tüm kaynaklarından sızan bilgilere göre, Eğitim Bakanının seçeceği azınlık üyelerinden oluşacak özel seçici bir kurul tarafından Müftülerin seçileceği yeni bir sistemin önü açılmış oldu.
İki cümleyle, Trakya için hükümetin yetersiz önlemleri aynen devam ediyor. Yeni düzenlemeler, aynen geçtiğimiz Ocak ayında (4511/2018 sayılı yasa) gibi, Trakya’daki Azınlık politikalarının Avrupa Mahkemesi tarafından mahkum edilmesi ve iktidar partisinin Azınlık müşterisini (oy anlamında) kaybetme öncesinde yapıldı. İktidarda olanlar, “madem ki Strazburg tarafından değişiklik yapmak zorunda bırakılacağız, süratle azıcık bir şeyler yapalım ki siyasi açıdan bize yazılsın” şeklinde düşünüyorlar. Bunun kanıtı 4511/2018 tarihli yasanın hala yürürlüğe girmemiş (!) olmasıdır. Çünkü hükümet henüz öngörülen Cumhurbaşkanlığı kararını hazırlamış değil.
Ancak, işin özüne bir bakalım. Ülkemizde Trakya Müslüman Azınlığı dışında, Yunan Katoliklerden Yehova Şahitleri’ne kadar, Eğitim Bakanı’nın dolaylı veya direkt olarak yönetimini seçerek karıştığı başka bir dini cemaat bulunuyor mu? Cevap negatif. Dini Azınlığın başını veya seçici kurulu bir Bakanın seçtiği başka bir Avrupa Birliği üyesi ülke veya en azından bir Balkan ülkesi var mı? Cevap yine negatif.
Avrupa yasal düzeni dini liderin Bakan tarafından seçilmesine veya Bakan tarafından seçilmiş bir seçici kurul tarafından seçilmesine müsaade ediyor mu? Strazburg Mahkemesi’nin Bulgaristan’daki Müftülerin seçimine Bakanlığın karışmasıyla ilgili bilinen ad hoc kararına dayanarak cevap yine hayır: Dini barışın sağlanmasını veya yabancı bir ülkenin yurtiçindeki dini cemaatlere müdahalesinin önlenmesini gerektiren sebepler olsa dahi, bunlar dini cemaatlerin idaresini belirleme yöntemine Bakanlığın müdahale etmesi için gerekçe sayılamaz (Hasan and Chaush, 2000).
Son olarak Lozan Antlaşması’nda Müftülüklerle ilgili meseleleri düzenleyen bir madde var mı? Yok. Şeriat veya Şeriat Mahkemeleri? Hiç yok. Antlaşmada Vakıflarla ilgili maddeler ise sadece Azınlığın “kolektif” örgütlenmesine ilişkindir. Müftülükle ilgili konularla karıştırılmamalıdır, zaten bu yüzden de başka bir yasal düzenleme ile düzenlenmektedir (3647/2008).
Kısacası, hükümetin, dini azınlığın yönetimine müdahale etmesini gerektiren yasal bir dayanak yoktur. Kaldı ki, bu yönde bir müdahaleyle ilgili tezler temelsizdir, Türkiye ile mütekabiliyet politikasının sözde etkin Yunan diplomasisinin uzun süreli göz yummasının ürünüdür.
Analitik olarak: Birincisi, Müftülerin Yunan Yargıçlarla eşit sayılması olamaz. Yunanistan’da gerçekten, Yargıçlar vatandaşlar tarafından seçilmiyor, ancak Bakan tarafından seçilmiş bir seçici kurul tarafından da seçilmiyorlar. Dolayısıyla, Anayasanın 87-92 arasındaki maddelerden doğan özel kurumsal teminatlardan istifade ederler! Durum böyleyken, Müftüler seçilebilir ve zaten de sorgulanan yargı yetkilileri buna engel değildir.
İkincisi, kanıtlandığı gibi, Avrupa’da dini liderler Bakanlar tarafından seçilmiyor, çünkü Strazburg tarafından yasaklanmaktadır (ulusal Anayasalar tarafından da). Buradaki argüman, “hiçbir Müslüman ülkesinde Müftüler seçilmiyor” tezi de güçlü bir tez değildir, çünkü Avrupa müktesebatına ters düşüyor.
Durum Trakya’da gerçekten de kritik. Az sayıdaki aşırıcı Trakyalı her tür düzenlilik çabasını sabote etmeye hazır. Tüm bunlara cevap ise Avrupa meşruiyetini ihlal etmek değil, zırh altına almaktır. Yasal çerçeve zaten var: “Yunanistan’daki dini cemaatlerin ve derneklerin yasal şeklinin düzenlenmesi”ne yönelik 4301/2014 sayılı yasa. Bu yasa genel bir yasadır ve her türlü dini inanca mensup en azından ikiyüz kişilik grupların Dini Tüzel Kişiler (özel hukuka bağlı) kurmalarına müsaade etmektedir, önce ilgili Asliye Hukuk Mahkemesi’nden onay almaları gerekir.
Akabinde ise en azından üç Dini Tüzel Kişi ikinci dereceli bir Tüzel Kişi kurabilir. Dolayısıyla Yunanlı Müslümanlar köy başına veya kasaba başına ya da şehir başına bir veya daha fazla Dini Tüzel Kişilikler kuracak ve her birinin kendi tüzüğü ve hiçbir Bakanlık müdahalesi olmadan kendi Müftüyü belirleme şekli bulunacak. Yasallığın ve düzenin tek garantörü ise yerel Asliye Hukuk Mahkemesi olacak. 4301/2014 sayı ve tarihli yasa uluslararası ve Avrupa insan ve dini cemaat hakları standartlarını tamamen karşılamaktadır.
Η χειραφέτηση της μειονότητας της Θράκης, όπως συμβαίνει ήδη με τις περισσότερες μειοψηφούσες ομάδες στην Ελλάδα, είναι η μόνη σύννομη, υπεύθυνη και αποτελεσματική πατριωτική πολιτική.
Trakya’daki Azınlığın da vesayetten çıkıp özgürlüğe kavuşması tek meşru, sorumlu ve etkin vatansever politikadır, Yunanistan’da Azınlıkta olan birçok grupta olduğu gibi.”
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΤΙΣΤΑΚΙΣ*
Εκτός ευρωπαϊκής λογικής η νέα τροπολογία για τους μουφτήδες
ΠΟΛΙΤΙΚΗ 02.09.2018 : 21:04
Ψηφίστηκε αρχές Αυγούστου τροπολογία για την υποχρεωτική συνταξιοδότηση των μουφτήδων στο 67ο έτος της ηλικίας τους. Κατόπιν τούτου, εκκενώθηκαν άμεσα οι θέσεις των μουφτήδων Ξάνθης και Κομοτηνής, διορίστηκαν τοποτηρητές και, σύμφωνα με όλες τις κυβερνητικές διαρροές, άνοιξε ο δρόμος για ένα νέο σύστημα επιλογής των μουφτήδων από ένα ειδικό σώμα μειονοτικών εκλεκτόρων που θα επιλέξει ο υπουργός Παιδείας.
Με δυο λόγια, τα κυβερνητικά ημίμετρα για τη Θράκη καλά κρατούν. Οι νέες ρυθμίσεις, όπως και αυτές του περασμένου Ιανουαρίου (νόμος 4511/2018), προωθήθηκαν ενόψει της επικείμενης ευρωπαϊκής δικαστικής καταδίκης της μειονοτικής πολιτικής στη Θράκη και της πιθανολογούμενης απώλειας της μειονοτικής πελατείας του κυβερνώντος κόμματος: «Αφού θα αναγκαστούμε σε αλλαγές από το Στρασβούργο, ας κάνουμε κάτι λιγοστό γρήγορα για να τις πιστωθούμε εμείς πολιτικά», σκέφτονται οι κυβερνητικοί. Ατράνταχτη απόδειξη δε τούτων είναι ότι ο νόμος 4511/2018 δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ (!) διότι η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη ετοιμάσει το προβλεπόμενο προεδρικό διάταγμα.
Ας δούμε, όμως, την ουσία του ζητήματος. Υπάρχει παράδειγμα άλλης θρησκευτικής κοινότητας Ελλήνων στη χώρα μας, πλην της μουσουλμανικής της Θράκης, στην οποία ο υπουργός Παιδείας αναμειγνύεται επιλέγοντας έμμεσα ή άμεσα την ηγεσία της, από τους Ελληνες Καθολικούς έως τους Μάρτυρες του Ιεχωβά; Η απάντηση είναι αρνητική.
Υπάρχει άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. ή έστω αμιγώς βαλκανικό όπου ο επιχώριος υπουργός επιλέγει τον επικεφαλής θρησκευτικής μειονότητας συμπατριωτών του ή το αντίστοιχο εκλεκτορικό σώμα; Η απάντηση είναι, πάλι, αρνητική.
Επιτρέπει η ευρωπαϊκή έννομη τάξη την επιλογή του θρησκευτικού ηγέτη από τον υπουργό ή από σώμα εκλεκτόρων επιλεγμένο από τον υπουργό; Η απάντηση είναι, επίσης, αρνητική, βασιζόμενη στη γνωστή ad hoc απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου για την υπουργική ανάμειξη στην επιλογή των μουφτήδων στη Βουλγαρία: ακόμη κι αν συντρέχουν βάσιμοι λόγοι διασφάλισης της θρησκευτικής ειρήνης ή αποτροπής επικείμενης επέμβασης ξένης χώρας στο εσωτερικό των θρησκευτικών κοινοτήτων, δεν δικαιολογείται η υπουργική επέμβαση στον τρόπο ανάδειξηs της ηγεσίας (Hasan and Chaush, 2000).
Τέλος, υπάρχει διάταξη της Συνθήκης Λωζάννης, η οποία ρυθμίζει τα των μουφτήδων; Δεν υπάρχει. Τη σαρία ή τα ιεροδικεία; Καμία. Οι δε διατάξεις της συνθήκης περί των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων (βακουφίων) αφορούν αποκλειστικά τη «λαϊκή» οργάνωση της μειονότητας και δεν πρέπει να συγχέονται με τα της μουφτείας, γι’ αυτό άλλωστε ρυθμίζονται από άλλο νομοθέτημα (ν. 3647/2008).
Κοντολογίς, δεν υπάρχει νομικό έρεισμα για την κυβερνητική ανάμειξη στα της ηγεσίας της θρησκευτικής μειονότητας. Τα επιχειρήματα, άλλωστε, υπέρ μιας τέτοιας ανάμειξης είναι αθεμελίωτα, προϊόντα μιας παρατεταμένης εθελοτυφλίας της ελληνικής διπλωματίας για τη δήθεν αποτελεσματικότητα της πολιτικής αμοιβαιότητας με την Τουρκία. Αναλυτικότερα: Πρώτον, εξομοίωση των μουφτήδων με τους Ελληνες δικαστές δεν μπορεί να υπάρξει. Στην Ελλάδα, πράγματι, οι δικαστές δεν εκλέγονται από τους πολίτες, αλλά δεν επιλέγονται κιόλας από τον υπουργό ή από εκλεκτορικό όργανο επιλεγμένο από τον υπουργό, διότι απολαμβάνουν τις ειδικές θεσμικές εγγυήσεις των άρθρων 87-92 του Συντάγματος! Συνεπώς, η εκλογή μουφτήδων επιτρέπεται και δεν εμποδίζεται από τα αμφισβητούμενα, ούτως ή άλλως, δικαστικά τους καθήκοντα.
Δεύτερον, όπως αποδείχθηκε, στην Ευρώπη οι θρησκευτικοί ηγέτες δεν επιλέγονται από τους υπουργούς διότι τούτο απαγορεύεται από το Στρασβούργο (και τα εθνικά Συντάγματα). Το επιχείρημα, λοιπόν, πως «σε καμία μουσουλμανική χώρα οι μουφτήδες δεν εκλέγονται», δεν είναι ισχυρό διότι προσκρούει στο ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Η κατάσταση είναι, πράγματι, κρίσιμη στη Θράκη. Λιγοστοί εξτρεμιστές Θρακιώτες είναι έτοιμοι να σαμποτάρουν κάθε προσπάθεια ομαλότητας. Η απάντηση σε τούτα δεν είναι η παραβίαση αλλά η θωράκιση της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Το νομικό πλαίσιο υπάρχει ήδη: είναι ο νόμος 4301/2014 περί «Οργάνωσης της νομικής μορφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και των ενώσεών τους στην Ελλάδα». Ο νόμος αυτός είναι γενικός και επιτρέπει σε ομάδες διακοσίων τουλάχιστον πιστών κάθε θρησκευτικού δόγματος να συστήνουν Θρησκευτικά Νομικά Πρόσωπα (ιδιωτικού δικαίου), αφού λάβουν έγκριση από το οικείο Πρωτοδικείο. Τρία δε τουλάχιστον Θρησκευτικά Νομικά Πρόσωπα μπορούν στη συνέχεια να συστήσουν δευτεροβάθμιο Νομικό Πρόσωπο. Συνεπώς, οι Ελληνες μουσουλμάνοι θα συστήσουν ανά χωριό ή ανά κωμόπολη ή ανά πόλη ένα ή περισσότερα Θρησκευτικά Νομικά Πρόσωπα και το καθένα έχει το δικό του Καταστατικό και τον δικό του τρόπο ανάδειξης μουφτή, χωρίς καμία υπουργική ανάμειξη. Μόνος εγγυητής της νομιμότητας και της ομαλότητας θα είναι το τοπικό Πρωτοδικείο. Ο νόμος 4301/2014 είναι καθόλα σύμφωνος με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα δικαιωμάτων του ανθρώπου και θρησκευτικών μειονοτήτων.
Η χειραφέτηση της μειονότητας της Θράκης, όπως συμβαίνει ήδη με τις περισσότερες μειοψηφούσες ομάδες στην Ελλάδα, είναι η μόνη σύννομη, υπεύθυνη και αποτελεσματική πατριωτική πολιτική.
Ο κ. Γιάννης Κτιστάκις είναι επίκουρος καθηγητής Νομικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
