Yunanistan, 1458 yılında inşa edilen başkent Atina’daki en eski Osmanlı eseri durumundaki Fethiye camiini restore edecek. Merkez Arkeoloji Kurulu, geçtiğimiz günlerde Fethiye camisinin restore edilmesine ilişkin projeyi onayladı. Restorasyona ilişkin yapılan projenin tamamına onay çıkarken, Kültür Bakanlığı, yapılacak harcamaları Avrupa Birliği (AB) destekli “Ulusal Stratejik Referans Programı (ESPA)” fonlarından sağlamayı planlıyor.
Yunanistan’da tarihi Osmanlı eserlerinden biri daha restorasyondan geçirilecek. Çok sayıda Antik Yunan, Roma ve Bizans tarihi ve mimari eserinin bulunduğu Roma Agorası içerisinde yer alan harap durumdaki Osmanlı eserlerinden Atina Fethiye cami restorasyondan geçirilecek. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 2010 yılında Atina ziyareti sırasında dönemin Başbakanı Yorgo Papandreu’dan caminin restore edilmesini talep etmiş, Papandreu’dan olumlu cevap almıştı. Fethiye camii, Fatih Sultan Mehmet’in 1458 yılında Atina’yı fethi anısına inşa edilmişti. Uzun yıllardan bu yana son cemaat yerinin yıkılmaması için çelik konstrüksiyonla ayakta tutulmaya çalışılan Fethiye camii, Atina’daki en eski Osmanlı eseri olarak biliniyor. Restorasyona ilişkin ön hazırlıklar Merkez Arkeoloji Kurulu tarafından geçtiğimiz günlerde onaylanırken, önümüzdeki dönemde çalışmaların başlaması hedefleniyor.
Zaman zaman ibadete açılması gerektiğine ilişkin tartışmalarla gündeme gelen Fethiye caminin restorasyondan sonra manevi havasına ters düşmeyecek küçük çaplı sergi ve etkinlikler için kullanılması öngörülüyor. Cami, diğer tarihi eserler gibi ziyarete açık tutulacak.
RESTORASYON PROJESİ HAZIR
Fethiye caminin restorasyon çalışmalarına ilişkin proje hazırlıkları mimarlar Panagiotis Birtaha ve Niki Salemi, inşaat mühendisi Eleni Zarogianni, topograf Vasilis Baka ve fotoğrafçı Simeon Gesafidi tarafından tamamlandı. Tarihi eserin 1981 depremiyle daha da belirgin hale gelen çok sayıdaki çatlak, yarık ve tahribatı restore edilecek. Dış cephesi aslına uygun şekilde elden geçirilecek. Caminin en büyük sorunları arasında bulunan çatışındaki yarık ve çatlaklar elden geçirilerek yağmur sularının sızması önlenecek. Aynı şekilde son cemaat mahallindeki kubbelerde yer alan 15-20 santimlik yarıklar ile duvarlardaki çatlaklar da onarılacak.
Son cemaat yeri, yıkılmaması için çelik konstrüksiyonlarla ayakta tutulmaya çalışıyor. Kubbelerinin çökmemesi için de ahşap dayanaklar koyulmuş. Son cemaat yerinin sağ ve solunda bulunan mihraplar da çatlaklardan nasibini almış. Benzer çatlakların ana kubbe ve onu destekleyen 4 yarım kubbede de bulunduğu tahmin ediliyor. Fethiye camiinin aslına uygun restorasyonu için Türkiye’den uzmanların talep edilip edilmeyeceği ise bilinmiyor.
FATİH’TEN MİRAS ATİNA FETHİYE CAMİİ
Kaynaklarda yer alan bilgilere göre Atina Fethiye camii, 1458 yılında Fatih Sultan Mehmet’in şehri fethetmesinin anısına inşa edilmiş. Medrese, mescid, hamam gibi Osmanlı eserlerinin bulunduğu bölgede yer alan Fethiye cami, ülkenin sembolü Akropolis eteklerinde bulunuyor. Fethiye camiine yaklaşık 300 metre uzaklıkta bugün Yunanistan El Sanatları Müzesi olarak hizmet veren ikinci Osmanlı camisi Mustafa Ağa (Voyvoda) yer alıyor.
Dikdörtgen plâna göre inşa edilen Fethiye cami, ana kubbe, ana kubbeyi destekleyen dört yarım kubbe ve ana kubbeyi taşıyan 4 sütundan oluşuyor. 4 daha küçük kubbe ise caminin dört bir köşesine yerleştirilmiş. Son cemaat yeri, dört mermer sütun üzerine oturan 5 kubbeden oluşuyor. Sade mermer kapı, Osmanlı motifleriyle süslenmiş. Cami girişinin sağına ve son cemaat yerine bitişik yerleştirilen çeşmedeki süslemeler de dikkat çekiyor.
Roma Agorası içerisinde şirin yapısıyla bir köşede yer alan Fethiye camiinin minaresi yıkılmış. Minarenin yerden yaklaşık bir buçuk metre yükseklikteki temel duvarları 5 basamağıyla yerinde duruyor.
Yunanistan’ın bağımsızlığı sonrası Fethiye camii, önce okul daha sonra farklı amaçlar için kullanılmış. Bir dönem şehrin hapishanesi olarak hizmet veren cami, kışla mekânı da olmuş. 1890 yılından önce un ambarı, 1935 yılına kadar ise uzun yıllar ordunun ekmek fırını olarak çalışmış.
Fethiye cami, 1935 yılında yıktırılmak istenmiş ancak Türk hükümetinin yaptığı girişimler nedeniyle bundan vazgeçilmiş.Fethiye camiinin dış duvarlarına dayalı çok sayıda Osmanlı mezar taşı bulunuyor.
Fethiye cami, 1963 yılından içinin boşaltıldığı 2011 yılına kadar arkeolojik eserler deposu olarak kullanıldı. Başbakan Erdoğan’a verilen restorasyon sözü üzerine 2011 yılında boşaltılarak restorasyon çalışmalarına hazır hale getirilmişti. Uzun yıllar kaderine terk edilen ecdad yadigârı Fethiye camisinin restorasyonuna ilişkin ilk talep, 2006 yılında Başbakan Erdoğan tarafından dile getirilmişti.
Yunanistan’da şimdiye kadar 40’tan fazla Osmanlı camisi, 17 hamam, 4 bedesten, kale ve mezarlık restore edildi.
Haber-Foto: Hasan Hacı, ATİNA, CİHAN
